อถ โข อิทํ, ภิกฺขเว , พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ สํวรตฺถญฺเจว ปหานตฺถญฺจา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –
‘‘สํวรตฺถํ ปหานตฺถํ, พฺรหฺมจริยํ อนีติหํ;
อเทสยิ โส ภควา, นิพฺพาโนคธคามินํฯ
‘‘เอส มคฺโค มหตฺเตหิ [มหนฺเตหิ (สี. ก.), มหตฺเถหิ (สฺยา.)], อนุยาโต มเหสิภิ [มเหสิโน (สี. ก.)];
เย เย ตํ ปฏิปชฺชนฺติ, ยถา พุทฺเธน เทสิตํ;
ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ, สตฺถุสาสนการิโน’’ติฯ
อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ อฏฺฐมํฯ
9. ทุติยนกุหนสุตฺตํ
[36] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –
‘‘นยิทํ, ภิกฺขเว, พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ชนกุหนตฺถํ, น ชนลปนตฺถํ, น ลาภสกฺการสิโลกานิสํสตฺถํ, น ‘อิติ มํ ชโน ชานาตู’ติฯ อถ โข อิทํ, ภิกฺขเว, พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ อภิญฺญตฺถญฺเจว ปริญฺญตฺถญฺจา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –
‘‘อภิญฺญตฺถํ ปริญฺญตฺถํ, พฺรหฺมจริยํ อนีติหํ;
อเทสยิ โส ภควา, นิพฺพาโนคธคามินํฯ
‘‘เอส มคฺโค มหตฺเตหิ, อนุยาโต มเหสิภิ;
เย เย ตํ ปฏิปชฺชนฺติ, ยถา พุทฺเธน เทสิตํ;
ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ, สตฺถุสาสนการิโน’’ติฯ
อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ นวมํฯ
10. โสมนสฺสสุตฺตํ
[37] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –
‘‘ทฺวีหิ, ภิกฺขเว, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สุขโสมนสฺสพหุโล วิหรติ, โยนิ จสฺส [โยนิโส (สี. สฺยา. ปี.), โยนิสฺส (ก.)] อารทฺธา โหติ อาสวานํ ขยายฯ
กตเมหิ ทฺวีหิ? สํเวชนีเยสุ ฐาเนสุ สํเวชเนน, สํวิคฺคสฺส จ โยนิโส ปธาเนนฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ทฺวีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สุขโสมนสฺสพหุโล วิหรติ, โยนิ จสฺส อารทฺธา โหติ อาสวานํ ขยายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –
‘‘สํเวชนียฏฺฐาเนสุ [สํเวชนีเยสุ ฐาเนสุ (สฺยา. ปี.)], สํวิชฺเชเถว ปณฺฑิโต;
อาตาปี นิปโก ภิกฺขุ, ปญฺญาย สมเวกฺขิยฯ
‘‘เอวํ วิหารี อาตาปี, สนฺตวุตฺติ อนุทฺธโต;
เจโตสมถมนุยุตฺโต, ขยํ ทุกฺขสฺส ปาปุเณ’’ติฯ
อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ทสมํฯ
ปฐโม วคฺโค นิฏฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
ทฺเว จ ภิกฺขู ตปนียา, ตปนียา ปรตฺเถหิ;
อาตาปี [ทฺเว ปาทา (ก.), ทฺเว อาตาปี (สี.)] นกุหนา ทฺเว [น กุหนา จ (สพฺพตฺถ)], โสมนสฺเสน เต ทสาติฯ
2. ทุติยวคฺโค
1. วิตกฺกสุตฺตํ
[38] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –
‘‘ตถาคตํ, ภิกฺขเว, อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ ทฺเว วิตกฺกา พหุลํ สมุทาจรนฺติ – เขโม จ วิตกฺโก, ปวิเวโก จ [วิเวโก จ (สฺยา.)]ฯ อพฺยาปชฺฌาราโม [อพฺยาปชฺชาราโม (ก.), อพฺยาพชฺฌาราโม (?)], ภิกฺขเว, ตถาคโต อพฺยาปชฺฌรโตฯ ตเมนํ, ภิกฺขเว, ตถาคตํ อพฺยาปชฺฌารามํ อพฺยาปชฺฌรตํ เอเสว วิตกฺโก พหุลํ สมุทาจรติ – ‘อิมายาหํ อิริยาย น กิญฺจิ พฺยาพาเธมิ ตสํ วา ถาวรํ วา’ติฯ